Tài liệu giảng dạy Văn hóa sơ cấp

Đệ Tử Quy (21) – Lữ Mông, kẻ sĩ ba ngày không gặp đã phải nhìn nhận khác

Nguyên văn:

惟(1)德學(2)，惟才藝(3)，不如人(4)，當(5)自勵(6)。
若(7)衣服，若飲食(8)，不如(9)人，勿(10)生(11)戚(12)。

Bính âm:

惟(wéi)             德(dé)             學(xué)，            惟(wéi)               才(cái)             藝(yì)，
不(bù)               如(rú)             人(rén)，             當(dāng)            自(zì)                勵(lì)。
若(ruò)             衣(yī)               服(fú)，               若(ruò)               飲(yǐn)             食(shí)，
不(bù)               如(rú)             人(rén)，              勿(wù)               生(shēng)        戚(qī)。

Chú âm:

惟(ㄨㄟˊ)           德(ㄉㄜˊ)       學(ㄒㄩㄝˊ)，     惟(ㄨㄟˊ)           才(ㄘㄞˊ)         藝(ㄧˋ)，
不(ㄅㄨˋ)           如(ㄖㄨˊ)       人(ㄖㄣˊ)，         當(ㄉㄤ)             自(ㄗˋ)             勵(ㄌㄧˋ)。
若(ㄖㄨㄛˋ)       衣(ㄧ)            服(ㄈㄨˊ)，         若(ㄖㄨㄛˋ)        飲(ㄧㄣˇ)         食(ㄕˊ)，
不(ㄅㄨˋ)           如(ㄖㄨˊ)       人(ㄖㄣˊ)，         勿(ㄨˋ)                生(ㄕㄥ)          戚(ㄑㄧ)。

Âm Hán Việt:

Duy đức học, duy tài nghệ, bất như nhân, đương tự lệ.
Nhược y phục, nhược ẩm thực, bất như nhân, vật sinh thích.

Lời dịch:

Chỉ đức học, chỉ tài nghệ, không bằng người, phải tự gắng.
Nếu quần áo, nếu ăn uống, không bằng người, chớ nên buồn.

Từ vựng:

(1) duy (惟): chỉ có.
(2) đức học (德學): học vấn đạo đức. Đức: đạo đức, phẩm hạnh, đức hạnh, phẩm đức. Học: học tập, học vấn.
(3) tài nghệ (才藝): tài năng kỹ thuật. Tài: tài năng, tài cán. Nghệ: kỹ nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật.
(4) bất như nhân (不如人): không bằng người khác.
(5) đương (當): hẳn là, cần, phải, cần phải.
(6) tự lệ (自勵): bản thân cố gắng.
(7) nhược (若): nếu như.
(8) ẩm thực (飲食): đồ ăn, đồ uống, ăn uống.
(9) như (如): giống như.
(10) vật (勿): chớ, không, không nên.
(11) sinh (生): sinh ra, phát sinh, thấy, cảm thấy.
(12) thích (戚): buồn, đau buồn, lo âu.

Lời giải thích:

Một ‘chính nhân quân tử’ (người quân tử chân chính) thì sẽ không bao giờ so sánh chuyện giàu có với người khác, họ chỉ xem ở tại phẩm đức, học vấn hoặc tài năng, nghệ thuật có chỗ nào không bằng người khác để bản thân gắng sức vươn lên.

Nếu như ở quần áo, đồ ăn thức uống không được bằng người khác thì không nên cảm thấy buồn.

Câu chuyện tham khảo:

Lữ Mông, kẻ sĩ ba ngày không gặp đã phải nhìn nhận khác

Thời Tam Quốc, Đại tướng Lữ Mông của nước Ngô, thuở thiếu thời không đọc sách. Vua Tôn Quyền động viên Lữ Mông: “Bây giờ ngươi nắm giữ đại quyền, nếu học vấn nhiều thì hẳn là sẽ có trợ giúp rất lớn đối với ngươi.” Lữ Mông nói: “Bận rộn quân vụ, thần chỉ e không có thời gian đọc sách thôi!” Tôn Quyền nói: “Ta sau khi cầm quyền, minh tỏ ba bộ sử, binh thư của các nhà, tự thấy rằng có trợ giúp rất lớn. Thiên tư của ngươi thông minh, học tất có thành tựu, tại sao lại không đọc? Khổng Tử nói: “Cả ngày không ăn không ngủ suy nghĩ cũng vô dụng, không bằng cố gắng học tập a!” Hán Quang Võ Đế trong lúc binh mã rối ren, tay vẫn không rời sách (1). Tào Tháo cũng nói là mình già hiếu học. Tại sao chỉ có ngươi không chịu cần cù tự học vậy?”

Lữ Mông bắt đầu cố gắng đọc sách, thậm chí ông xem sách còn nhiều hơn người đọc sách. Tướng nước Ngô là Lỗ Túc ban đầu cũng khinh thường ông, sau khi cùng ông đàm luận, vỗ lưng ông nói: “Ta cho là ngươi chỉ biết dẫn binh đánh giặc, bây giờ ngươi học thức uyên bác, đã không phải là Lữ Mông kiến thức nông cạn trước kia nữa rồi.” Lữ Mông nói: “Kẻ sĩ ba ngày không gặp đã phải nhìn nhận khác.” (2) (Trích từ chú thích “Tam Quốc Chí” của Bùi Tùng)

Chú thích:

(1): Tay vẫn không rời sách: ý nói chăm chỉ hiếu học.

(2): “Sĩ biệt tam nhật, tức canh quát mục tương đãi.” (Kẻ sĩ ba ngày không gặp đã phải nhìn nhận khác.) Người đọc sách qua ba ngày không gặp, khi gặp lại sẽ khiến người khác một lần nữa thay đổi cách đối đãi với mình. Quát mục: phá trừ nhận thức đã có từ trước.

Nguồn: ChanhKien Epoch Times

Xem tiếp: Đệ Tử Quy (22) – Trước cửa cung đình người đông như hội