Bài 32

Nguyên văn

讀史者，考（1）實錄（2），
通（3）古今（4），若（5）親目（6）。
口而誦（7），心而惟（8），
朝（9）於斯（10），夕（11）於斯。

Bính âm

讀(dú)                史(shǐ)          者(zhě),            考(kǎo)               實(shí)                錄(lù) ，
通(tōng)            古(gǔ)           今(jīn),              若(ruò)                親(qīn)               目(mù) 。
口(kǒu)              而(ér)            誦(sòng),         心(xīn)                 而(ér)                 惟(wéi) ，
朝(zhāo)            於(yú)           斯(sī),               夕(xì)                   於(yú)                 斯(sī) 。

Chú âm

讀（ㄉㄨˊ)               史（ㄕˇ)                者（ㄓㄜˇ），　
考（ㄎㄠˇ)               實（ㄕˊ)                錄（ㄌㄨˋ），　
通（ㄊㄨㄥ)            古（ㄍㄨˇ)            今（ㄐ一ㄣ），　
若（ㄖㄨㄛˋ)           親（ㄑ一ㄣ)         目（ㄇㄨˋ）。
口（ㄎㄡˇ)               而（ㄦˊ)                誦（ㄙㄨㄥˋ），　
心（ㄒ一ㄣ)            而（ㄦˊ)                惟（ㄨㄟˊ），　
朝（ㄓㄠ)                於（ㄩˊ)                斯（ㄙ），　
夕（ㄒ一ˋ)               於（ㄩˊ)                斯（ㄙ）。

Âm Hán Việt

Độc sử giả, Khảo thực lục,
Thông cổ kim, Nhược thân mục.
Khẩu nhi tụng, Tâm nhi duy,
Triều ư tư, Tịch ư tư.

Tạm dịch

Người đọc sách sử, nghiên cứu nguyên bản,
Thông suốt cổ kim, như tận mắt thấy.
Miệng thì đọc chậm, tâm thì suy nghĩ,
Sáng sớm như thế, chiều tối như thế.

Từ vựng

(1) khảo (考): nghiên cứu, khảo sát.
(2) thực lục (實錄): chân thực ghi chép, ở đây chỉ tư liệu lịch sử nguyên thủy.
(3) thông (通): thông hiểu minh bạch.
(4) cổ kim (古今): chuyện xảy ra từ xưa đến nay.
(5) nhược (若): giống như.
(6) thân mục (親目): tận mắt nhìn thấy.
(7) tụng (誦): đọc chậm, đọc diễn cảm, đọc to, đọc thuộc lòng.
(8) duy (惟): suy nghĩ.
(9) triêu (朝): sáng sớm.
(10) tư (斯): như thế.
(11) tịch (夕): ban đêm.

Dịch nghĩa tham khảo

Phàm là người đọc sách sử đều phải cẩn thận nghiên cứu, khảo sát tư liệu sự thật lịch sử, như vậy mới có thể thông hiểu các sự kiện cổ kim, tựa như là tận mắt nhìn thấy rõ ràng minh bạch. Mà lại đọc sách thì phải khẩu tâm tương ứng, không chỉ cần dùng miệng đọc rõ, còn cần phải ở trong tâm suy nghĩ. Hơn nữa phải sớm tối chăm chỉ đọc sách, mới có thể có sở đắc.

Đọc sách luận bút

Nguyên tác “Tam Tự kinh” tường thuật lịch sử dừng lại ở triều Tống, cho nên tới đây bắt đầu dặn dò và tổng kết cần phải đọc lịch sử như thế nào. Đọc lịch sử, nhất định phải cụ thể, phải xem bút tích chân thực và sự thật. Nếu như ngay từ đầu thứ nhìn thấy đều là giả, vậy thì sẽ có được kết luận không chính xác, do đó sẽ có hành vi tư tưởng con người nhầm lẫn, sai trái.

Thế nhưng khi gặp bút tích chân thực, vẫn chưa được, bởi vì rất nhiều sự kiện phức tạp rối ren, nếu như không có cách nhìn lịch sử chính xác và suy nghĩ độc lập của mình, sự kiện tuy giống nhau nhưng sẽ có những cách nhìn khác nhau, thậm chí rất nhiều sự kiện, cũng sẽ không chỉ giới hạn ở một góc độ. Xem xét vấn đề toàn diện là rất trọng yếu.

Đối với người ta vì sao xem hiểu lịch sử một cách toàn diện chính xác là rất trọng yếu như vậy? Bởi vì chúng ta là người sống, muốn kết giao trong xã hội, quan hệ gặp gỡ con người, đụng phải các loại vấn đề phiền não, dù là quản lý quốc gia, kinh doanh, hay cư xử với cha mẹ, vợ chồng và vấn đề giáo dục con cái trong nhà, đều là những vấn đề của con người, lịch sử có thể cho chúng ta tham khảo và đối chiếu, nếu như chúng ta biết lịch sử đã xảy ra sự kiện nào đó, nhưng lại không biết áp dụng nó vào việc chỉ đạo giải quyết các vấn đề và cuộc sống thực tế của mình, vậy thì liền trở thành tri thức chết.

Tựa như con người ngày nay, học vì điểm số, rất nhiều người sau khi thi xong, cơ hồ toàn bộ tri thức đều trả lại cho thầy, bởi vì đã không trở thành kiến thức và trí tuệ của bản thân. Người xưa đọc lịch sử, kết quả đọc sẽ không tôn sùng giải quyết vấn đề bằng bạo lực hay vũ lực, mà là sẽ phóng tầm mắt qua trăm năm thậm chí mấy trăm năm, hơn ngàn năm để nhìn nhận vấn đề, cho nên không ngừng nhắc nhở người ta, người đắc nhân tâm sẽ đắc thiên hạ, tu đức mới có thể bền lâu, làm người chân chính nhân đức, thiên hạ mới có thể thái bình, người trị gia rộng lượng công chính (công bằng chính trực) thì gia đình hòa thuận mọi việc mới có thể hưng khởi. Trẻ em ngày nay, thiếu khuyết kiến thức do thầy giáo truyền dạy về lịch sử, chúng liền sẽ bị các tà thuyết dị đoan (lời sai trái méo mó) dẫn dắt mà sùng bái tiền bạc và bạo lực. Đây là điều vô cùng nguy hiểm.
Cho nên trong “Luận Ngữ Vi Chính Thiên” của Khổng Tử có nói một câu: “Học nhi bất tư tắc võng, tư nhi bất học tắc đãi” (Tạm dịch: Học mà không nghĩ thì vô ích, nghĩ mà không học thì nguy hiểm)

Chính là nói đọc sách lại không tự tiến hành suy nghĩ độc lập, thì sẽ học mà không đắc được gì, không thể nào hiểu và tiếp thụ được tri thức trong sách, không cách nào từ trong sách rút ra được ý nghĩa tích cực cho trí tuệ của mình. Như vậy càng học sẽ càng hồ đồ, không chỉ hồ đồ, bởi vì không cảm thụ được bất cứ ý nghĩa gì, thì sẽ mất đi động lực và hứng thú học tập, học như thể là bị cưỡng bức mà học, không có chút niềm vui nào để nói, đúng là không biết vì sao phải học, vì sao phải đọc sách, làm sao có thể vui thú đọc sách học tập đây? Hiện nay tình trạng học sinh trốn học, tự khép kín rất nhiều, chính là học tập thụ động, bị người ta truyền thụ một lượng lớn kiến thức và danh từ, đơn giản biến thành một cái máy tính sống. Học mà mệt mỏi không thể tả. Lại luôn luôn sống trong hồ đồ và bất an, không cách nào nắm bắt được phương hướng cuộc sống của bản thân mình.

Trẻ em ngày nay, mười phần trống rỗng mà không biết làm sao, thậm chí tuyệt vọng u buồn, rõ ràng đã trầm mê vào trò chơi điện tử, cái gì gọi là ‘lòng ôm chí lớn’, cái gì gọi là ‘lo nước thương dân’, cái gì gọi là ‘bổn phận làm người’, trách nhiệm và đạo nghĩa, hết thảy đều bị cắt đứt, căn bản không có cơ hội tiếp xúc và suy nghĩ đến. Trẻ em không có thầy cô và cha mẹ dẫn dắt, tất nhiên không có chủ kiến, không có chính kiến, như vậy tà thuyết dị đoan sẽ chiếm cứ tâm hồn trẻ nhỏ, khiến chúng đi theo chiều hướng ma tính. Vì sao phát sinh chuyện khi dễ giáo viên, vì sao ngăn chặn không được, căn bản vấn đề nằm ở chỗ này.

Cũng có đứa trẻ sẽ nghĩ rằng, mong muốn theo ý nguyện của mình mà học, nhưng lại tìm không thấy tham chiếu, tìm không thấy tự tin và căn cứ, không có kinh nghiệm lịch sử của tiền nhân để đối chiếu, thường thường sẽ đứng tại ngã tư đường, cảm thấy khủng hoảng bất an, cuối cùng không giải quyết được gì, từ bỏ suy nghĩ của bản thân, thôi thì gặp sao hay vậy. Cho nên, vấn đề là nghiêm trọng, khi nào thì con người có thể trở về với giáo dục truyền thống, hiểu được người thầy là thụ nghiệp truyền đạo có bổn phận giải thích nghi hoặc thì trẻ nhỏ liền được cứu rồi. Cũng chính vì vậy, “Tam Tự kinh” của giáo dục truyền thống mới khiến người ta không được đọc mà không nghĩ, không được đọc sách cứng đơ. Nhưng điều kiện tiên quyết là bản thân người thầy cũng đều không hiểu bản chất của giáo dục nằm ở đâu, chính là vấn đề lớn nhất.

Thật may mắn khi có tổ tiên lưu lại kinh điển, chúng ta có thể tự mình đọc. Sách “Luận Ngữ” viết “Thận chung truy viễn, dân đức quy hậu” (Thận trọng cả đời theo gót tổ tiên ông bà cha mẹ, phẩm đức dân chúng sẽ sâu dày) chính là có ý này. Truy viễn, chính là đi theo dấu chân của tổ tiên truyền lại, lịch sử, kiến thức và trí tuệ đã lưu lại. Dân tộc này sẽ vĩnh viễn giữ vững đạo nghĩa và nhân đức được truyền thừa. Không quên đạo lý làm người, việc ác liền không có thị trường.

Câu chuyện Thái Sử nước Tề thời Xuân Thu

Trong “Tả Truyện” ghi lại, đại thần Thôi Trữ nước Tề giết chết Tề Trang Công dâm loạn vô đạo, Thái Sử Bá nước Tề đặt bút viết đúng sự thật: “Thôi Trữ giết vua”. Thôi Trữ giận dữ, giết chết Thái Sử Bá, sau đó người em thứ hai Thái Sử Trọng ghi lại chuyện này. Thái Sử Trọng không chút do dự, vẫn là viết xuống năm chữ “Thôi Trữ giết vua”, thế là cũng bị giết chết. Người em thứ ba Thái Sử Thúc kế thừa chí nguyện của anh cả, lần nữa viết xuống “Thôi Trữ giết vua”, lại bị Thôi Trữ giết chết. Người em nhỏ nhất của Thái Sử Bá là Thái Sử Quý cũng giống như ba người anh của mình thấy chết không sờn, viết y như cũ “Thôi Trữ giết vua”, cũng nói với Thôi Trữ: “Theo sự việc viết đúng sự thật, là trách nhiệm của sử quan. Thất trách mà sống thì không bằng chết!” Thôi Trữ bị chính khí làm khiếp sợ, từ bỏ ý nghĩ bẻ cong lịch sử. Khi Thái Sử Quý ra cửa, nhìn thấy một vị sử quan phía nam cầm trong tay thẻ tre đi đến, liền hỏi ông ta có liên can gì mà tới đây? Quan chép sử phía nam nói: “Ta lo lắng ngươi cũng bị Thôi Trữ giết chết, không có người ghi chép sự thật lịch sử.” Dứt lời đưa trong tay thẻ tre cho Thái Sử Quý xem, bên trên cũng ghi lại sự thật “Thôi Trữ giết vua”.

Câu chuyện này mang hàm ý người xưa xem tín nghĩa như mạng sống, người xưa trước kia ghi chép lịch sử là nghiêm túc và chân thực, là của cải quý giá. Họ sẽ không vì quyền quý mà lung lay trách nhiệm và đạo nghĩa của mình. Nhưng hôm nay việc học lịch sử ở Trung Quốc đại lục đã bị Trung cộng bóp méo, đem lịch sử bôi đen thành sử quan chịu khuất phục trước sự lạm dụng quyền lực của vua hoặc bị quyền quý mua chuộc mà tùy ý bịa đặt, để cho người ta không tin vào tổ tiên, phủ định tổ tiên, mất đi tham chiếu chính thống, trên đời còn có hành vi độc ác nào hơn? Cải tạo người đời sau thành phủ định lịch sử, phủ định tổ tiên và con người có đạo đức nhân nghĩa truyền thống, con cái của chúng ta, sẽ đi về đâu, cũng có thể tưởng tượng được.

Tác giả: Lưu Như

Nguồn ChanhKien.Org

Xem Tam Tự Kinh – Tập 33: Biện luận giữa Hạng Thác và Khổng Tử

Video tham khảo: Thôi Trữ giết hại quan sử