Tết cổ truyền Việt Nam, không chỉ là dịp để quây quần sum họp bên gia đình, mà còn là thời điểm để giữ gìn, trân quý truyền thống văn hóa dân tộc qua việc duy trì những phong tục cổ truyền. 

Tết Nguyên Đán là ngày lễ quan trọng nhất của người Việt, đây là lúc nhiều phong tục truyền thống có ý nghĩa sâu sắc được diễn ra với nguyện ước mong một năm mới an lành, may mắn, thịnh vượng. 

Tiễn (Đưa) ông Công ông Táo về Trời

Cúng tiễn ông Công ông Táo về trời (23 tháng Chạp) là một trong những ngày lễ quan trọng nhất trong năm. Đây cũng là ngày đánh dấu thời điểm bắt đầu vào Tết. Theo truyền thống, đây là ngày ông Công, ông Táo lên thiên đình để bẩm báo với Ngọc Hoàng về mọi việc trong nhà của gia chủ. Chính vì vậy, tới ngày này các gia đình Việt Nam sẽ dọn dẹp nhà bếp sạch sẽ, mua cá chép vàng về cúng để tiễn ông Công, ông Táo về trời.

Dọn dẹp nhà cửa

Công việc dọn dẹp ngày Tết có ý nghĩa là để chuẩn bị “tiễn năm cũ, đón năm mới”. Trong ngày này, tất cả đồ đạc trong nhà sẽ được đem ra chùi rửa thật sạch sẽ, chén bát mới sẽ được chuẩn bị sẵn cho mâm cỗ ngày tết, các vật dụng trưng bày cũng được đem ra bày biện trang hoàng cho nhà cửa trông mới mẻ hơn. Ngoài ra đây cũng là lúc chúng ta xem lại các món nợ cần phải trả, người ta sẽ cố gắng hoàn thành món nợ trước Tết, không nên để qua năm mới.

Bày mâm ngũ quả

Bày mâm ngũ quả cũng là một phong tục không thể thiếu trong ngày Tết của các gia đình Việt. Mâm ngũ quả tượng trưng cho Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, 5 yếu tố tạo  nên vũ trụ theo quan niệm của Nho giáo. Mâm ngũ quả thì tùy thuộc vào từng miền mà có các loại quả khác nhau. Tất cả đều mang ý nghĩa: vạn sự như ý, an khang thịnh vượng, phúc lộc tràn đầy. 

Ngoài ra, các loài hoa ưa chuộng không thể thiếu ngày Tết đó là hoa đào, hoa mai, hoa hải đường, lay ơn, thược dược, … Đi chơi chợ hoa ngày Tết đã trở thành một điều không thể thiếu trong những tập tục ngày Tết. Chụp hình cùng gia đình, bạn bè giữa vô số bông hoa đang khoe sắc; hoặc mua về vài chậu hoa, cành mai, cành đào, giò phong lan chưng cho nhà cửa tươi vui, hay đơn giản là đi để đắm mình trong hương sắc của đất trời ngày xuân.

Thăm viếng mộ tổ tiên  

Con cháu thường đi thăm viếng mộ tổ tiên từ khoảng 23 đến 30 Tháng Chạp, sửa sang, dọn dẹp mộ phần để bày tỏ lòng hiếu thảo, tưởng nhớ đến gia tiên. Mỗi gia đình đều đem theo hương đèn, trái cây để cúng, cầu ước những điều tốt lành cho năm mới sắp đến, họ cũng mời linh hồn tổ tiên về ăn Tết với con cháu.

Gói bánh chưng, bánh tét

Gói bánh chưng: Bánh chưng là món ăn truyền thống có từ thời vua Hùng và không thể thiếu trong những ngày Tết của người Việt cho tới ngày nay. Các gia đình thường gói bánh chưng từ ngày 27- 29 Tết, đây cũng là một món quà biếu ý nghĩa, tình cảm cho họ hàng và bạn bè trong dịp này. Xuôi vào Nam thì hình thức chiếc bánh truyền thống ấy có thay đổi chút ít, đó là đòn bánh tét, thể hiện tất cả sự dung dị, mộc mạc và đầm ấm trong không khí gia đình sum họp đón Xuân.

Đón giao thừa

Đón giao thừa được diễn ra vào thời khắc cuối cùng của năm cũ, bởi vậy phong tục này còn mang ý nghĩa  bỏ hết những điều xấu của năm cũ, đón những điều tốt đẹp của năm mới. Lễ cúng giao thừa phải được thực hiện ở ngoài trời. Sở dĩ người Việt Nam làm lễ cúng giao thừa vì niềm tin rằng: Một năm bắt đầu, ắt phải có kết thúc.

Ý nghĩa của buổi lễ cũng là: bỏ hết đi những ân oán năm cũ, nghênh đón năm mới đến với tài lộc và những điều tốt đẹp. Tại một số nơi thì lễ cúng ngoài trời còn có ý nghĩa cung kính đón vị Thần cai quản năm mới đến nhà.

Hái lộc, xin chữ

Sau khi cúng giao thừa, mọi người sẽ chọn giờ tốt để xuất hành và đi hái lộc, với mong ước một năm mới luôn may mắn và viên mãn, rước lộc về nhà. Đầu xuân năm mới mọi người rủ nhau đi xin chữ đầu xuân về treo trong nhà với mong muốn  những điều tốt đẹp nhất sẽ đến với gia đình, người thân của mình. Mỗi người xin một chữ khác nhau nhưng tất cả đều mong một năm mới vạn điều mới, mọi sự tốt lành. Chữ được yêu thích nhất thường là chữ Tâm, Phúc, Đức, An, Lộc, …

Đi lễ chùa đầu năm

Cung kính Thần Phật đã đi sâu vào tinh thần và tâm hồn người dân Việt. Đầu năm đi chùa với mong muốn cầu cho một năm mới may mắn, hạnh phúc cho gia đình và thân quyến, đồng thời tỏ tấm lòng thành kính của mình đối với Thần Phật trong thời khắc trọng đại của tân niên. Đi lễ chùa đầu năm không đơn giản để ước nguyện mà đó còn là thời gian để mọi người tìm về với chốn tâm linh sau những ngày tháng vất vả mưu sinh, mong tìm được sự bình an, gạt bỏ đi những muộn phiền, lo âu của năm cũ.

Xông đất

Người Việt quan niệm rằng, người xông đất sẽ quyết định cả một năm vui vẻ, phát đạt hay không may mắn của mình. Vì thế, họ thường mời những người có vận may, có tuổi hợp với chủ nhà đến xông đất. Người xông đất phải ăn mặc chỉnh tề, sau đó phải đi hết một vòng quanh nhà với hy vọng may mắn sẽ luôn tràn ngập khắp nhà gia chủ.

Chúc Tết 

Có thể nói, chúc Tết là nét văn hóa vô cùng độc đáo và không thể thiếu trong ngày Tết. Khi đi chúc tết, ai nấy đều mặc đồ đẹp, thường là chọn màu đỏ mang ý nghĩa may mắn, và mang theo quà cáp, để mừng cho gia chủ. Vào ngày Tết của người Việt còn có câu: “Mồng một lễ cha, mồng hai lễ mẹ, mồng ba lễ thầy”. Cha tượng trưng cho bên nội, mẹ là bên ngoại, còn thầy đại diện cho những người đã giúp cho ta có trí tuệ.

Mừng tuổi

Ngày Tết, người Việt Nam có phong tục lì xì cho trẻ em với mong ước các em vui vẻ, hạnh phúc và chăm ngoan học giỏi. Phong bao lì xì màu đỏ cũng tượng trưng cho sự may mắn, phúc lộc an khang. 

Dù đi xa mấy nhưng cứ đến ngày này, người người đều cố gắng trở về quê hương đoàn viên cùng với gia đình. Những phong tục ngày Tết đã trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn người Việt với sự trân quý truyền thống, ghi nhớ về cội nguồn dân tộc Việt.

Tác giả: An Nam

Nguồn: Epoch Times Tiếng Việt