Bài 31

Nguyên văn

炎宋（1）興（2），受（3）周（4）禪（5），
十八傳（6），南北混（7）。
十七史（8），全在茲（9），
載（10）治（11）亂（12），知興衰（13）。

Bính âm

炎(yán)               宋(sòng)            興(xīng),               受(shòu)               周(zhōu)            禪(shàn)，
十(shí)                八(bā)                傳(chuán),            南(nán)                 北(běi)               混(hùn)。
十(shí)               七(qī)                  史(shǐ),                  全(quán)               在(zài)               兹(zī)，
載(zài)                治(zhì)                亂(luàn),               知(zhī)                  興(xīng)             衰(shuāi)。

Chú âm

炎（一ㄢˊ)              宋（ㄙㄨㄥˋ)           興（ㄒ一ㄥ），
受（ㄕㄡˋ)              周（ㄓㄡ)                禪（ㄕㄢˋ），
十（ㄕˊ)                  八（ㄅㄚ)                傳（ㄔㄨㄢˊ），
南（ㄋㄢˊ)              北（ㄅㄟˇ)               混（ㄏㄨㄣˋ）。
十（ㄕˊ)                  七（ㄑ一)                史（ㄕˇ） ，
全（ㄑㄩㄢˊ)          在（ㄗㄞˋ)               茲（ㄗ），
載（ㄗㄞˋ)              治（ㄓˋ)                   亂（ㄌㄨㄢˋ），
知（ㄓ)                    興（ㄒ一ㄥ)           衰（ㄕㄨㄞ）。

Âm Hán Việt

Viêm Tống hưng, Thụ Chu thiện,
Thập bát truyền, Nam Bắc hỗn.
Thập thất sử, Toàn tại tư,
Tải trị loạn, Tri hưng suy.

Tạm dịch

Viêm Tống hưng khởi, nhận Chu nhường ngôi,
Truyền mười tám đời, thời Nam Bắc hỗn.
Mười bảy bộ sử, ghi hết ở đây,
Thịnh trị loạn thế, tỏ tường hưng suy.

Từ vựng

(1) Viêm Tống (炎宋): chỉ triều Tống, ‘viêm’ là lửa. Người thời Tống cho rằng vì Tống Thái Tổ có Hỏa Đức trong ngũ hành mà được thiên hạ, cho nên gọi là Viêm Tống.
(2) hưng (興): hưng thịnh, hưng khởi.
(3) thụ (受): tiếp thụ, tiếp nhận.
(4) chu (周): chỉ Hậu Chu.
(5) thiện (禪): vua cổ đại tuần sát bốn ngọn núi, quy tắc là có phong thiện, phong là tế trời, thiện là tế đất. Bởi vậy truyền đế vị cho người hiền gọi là thiện. Ở đây chỉ Tống Thái Tổ tiếp nhận Chu Cung Đế nhường ngôi.
(6) thập bát truyền (十八傳): chỉ triều Tống tổng cộng truyền được mười tám vị vua.
(7) hỗn (混): hỗn loạn, Nam Bắc hỗn là chỉ các nước Liêu, Kim, Nguyên ở phương bắc thường tiến đánh Trung Nguyên, thế cục hỗn loạn.
(8) thập thất sử (十七史): mười bảy bộ sách sử. Bao gồm: Sử Ký, Tiền Hán Thư, Hậu Hán Thư, Tam Quốc Chí, Tấn Thư, Tống Thư, Tề Thư, Lương Thư, Trần Thư, Bắc Ngụy Thư, Bắc Tề Thư, Bắc Chu Thư, Tùy Thư, Nam Sử, Bắc Sử, Đường Thư, Ngũ Đại Sử.
(9) tư (茲): đây, nơi này, tại đây, nơi đây, ở đây, bây giờ, hiện nay, hiện tại.
(10) tải (載): năm, ghi chép.
(11) trị (治): quản lý, thái bình thịnh thế.
(12) loạn (亂): thiên hạ bất an, loạn thế.
(13) hưng suy (興衰): hưng thịnh và suy vong.

Dịch nghĩa tham khảo

Triệu Khuông Dận tiếp nhận Hậu Chu nhường ngôi vua, kiến lập triều Tống, đóng đô ở Biện Kinh, truyền 18 đời vua, sau đó bị triều Nguyên tiêu diệt. Sau Khâm Tông (đời thứ 9), người Kim tấn công Biện Kinh, bắt đi Huy Tông và Khâm Tông. Tống Cao Tông dời đô về Hàng Châu, từ đó về sau gọi là Nam Tống, Cao Tông trước đó gọi là Bắc Tống. Thời Tống, nước Liêu, Kim và Nguyên đều xâm lấn Trung Nguyên mà hình thành thế cục Nam Bắc hỗn loạn.

Lịch sử phát triển từ xưa đến nay, từ thời Tam Hoàng Ngũ Đế cho tới thời Ngũ Đại (trước triều Tống), lịch sử phát triển các triều đại đều ở trong 17 bộ sách sử, bao gồm các vị thánh vương – ngu vương, hiền thần – gian thần, thiện nhân – ác nhân, các thời đại thái bình và hỗn loạn, tất cả ghi chép lại kỹ càng trong sử sách. Đọc nó chúng ta liền có thể minh bạch nguyên nhân quốc gia hưng thịnh và suy vong, từ đó đắc được trí huệ và những bài học quý giá.

Đọc sách luận bút

Lịch sử triều Tống rất bi tráng, các vị vua không làm được gì to tát, nhưng lại diễn bày ra một hồi hạo nhiên chính khí trung liệt nghìn đời: Dương Gia Tướng, Phạm Trọng Yêm, Nhạc Phi và Văn Thiên Tường. Truyền kỳ Dương Gia Tướng, Nhạc Phi thần võ với tinh thần “Tinh trung báo quốc”, Phạm Trọng Yêm “Lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ”, tinh thần “Đời người xưa nay ai không chết, lưu lấy lòng son chiếu sử xanh” của Văn Thiên Tường liều mình xả thân, khẳng khái hy sinh vì chính nghĩa, ghi chép về các vị võ tướng văn thần trong lịch sử Trung Quốc có thể khích lệ tinh thần dân tộc vô tư trung nghĩa của con người. Những câu chuyện của họ được hậu nhân truyền tụng nghìn đời, hòa tan vào trong huyết mạch tất cả các dân tộc Trung Hoa, chỉ cần nghe đến câu chuyện của họ, ai không nổi lòng tôn kính, không dâng lên tâm ngưỡng mộ hướng về, chẳng phải từ đó mà lập được hùng tâm tráng chí của đấng nam nhi sao?

Hôm nay nếu trẻ em đọc được những câu chuyện này, nhất định có thể hiểu được phong thái quân tử thế nào là “phú quý bất năng dâm” (giàu sang không thể quá mức, phóng túng, bừa bãi, dâm loạn), “uy vũ bất năng khuất” (vũ lực cũng không thể khuất phục), “bần tiện bất năng di” (nghèo hèn cũng không thay đổi), sẽ mang lòng chính khí, lập chí từ nhỏ. Sẽ không bị trầm mê vào trò chơi điện tử, cũng sẽ không chẳng ôm chí lớn, so đo từng tý, chỉ còn lại tình riêng con cái nhỏ hẹp và chấp trước vào danh lợi. So sánh với họ, ai ai cũng đều sẽ cảm thấy xấu hổ.

Bởi vì “Tam Tự kinh” được viết vào thời Đại Tống, cho nên lịch sử đến thời Tống thì tổng kết. Cũng tại phần cuối này nói ra cho mọi người mục đích đọc lịch sử chính là muốn từ loạn thế hưng suy của lịch sử đắc được khải ngộ của đời người, học được đạo lý làm người trọng đức. Điều nên được học tập nhất ở các triều đại này chính là một thân chính khí và tiết tháo cao thượng của những nhân vật anh hùng. Đây là nhân cách truyền thống của dân tộc Trung Hoa đã từng được toàn thế giới kính ngưỡng.

Câu chuyện giới thiệu tóm tắt lịch sử nhà Tống

Tống Thái Tổ Triệu Khuông Dận vốn là tướng lĩnh của Hậu Chu, ông ta phụng mệnh dẫn quân lên phía bắc để chống lại Khiết Đan, lúc đi tới Trần Kiều, tướng sĩ mang áo hoàng bào chuẩn bị trước đó ủng hộ lập ông làm hoàng đế. Do đó Hậu Chu Cung Đế tuổi còn nhỏ đã nhường ngôi cho ông, Tống Thái Tổ phong Hậu Chu Cung Đế làm Trịnh Vương. Năm sau, Thái Tổ chuẩn bị tiệc chiêu đãi thịnh soạn cho tướng lĩnh trọng yếu, trong lúc say rượu, Thái tổ khuyến cáo họ tới chỗ có đất tốt, xây nhà đẹp, nhiều của cải, an hưởng phúc. Ngày kế tiếp các tướng lĩnh đều cáo ốm từ quan. Đây chính là câu chuyện nổi tiếng “Binh biến Trần Kiều” và “Dùng rượu tước binh quyền”.

Thời kỳ đầu Bắc Tống chịu họa ngoại xâm từ nước Liêu ở phương bắc và nước Tây hạ ở tây bắc.Thời Thái Tông nước Liêu xâm lấn, danh tướng Dương Nghiệp tại Nhạn Môn Quan lấy mấy ngàn binh lực đánh bại mười vạn đại quân nước Liêu, mở ra sự tích lịch sử “Dương gia tướng” động lòng người. Đệ nhất danh tướng Bắc Tống Dương Duyên Chiêu (Lục Lang) là con trai của Dương Nghiệp, lúc Dương Nghiệp suất quân bắc phạt, Diên Chiêu đảm nhiệm vai trò tiên phong chiến đấu kịch liệt với quân Khiết Đan. Trong lúc giao chiến, Diên Chiêu bị loạn tiễn bắn xuyên cánh tay, vẫn uy phong lẫm liệt, dẫn binh đánh quân Khiết Đan thảm bại.

Thời kỳ Chân Tông, quân Liêu được đích thân Tiêu thái hậu cầm quân tiến công phá thành, Dương Duyên Chiêu đã lấy diệu kế đổ nước lên thành tạo băng cứu vãn nguy cơ phá thành. Mấy năm sau, Tiêu thái hậu lại suất mấy chục vạn đại quân nam hạ, sẵn dịp truy đuổi đường vòng đến Thiền Uyên, Tể tướng Khấu Chuẩn rất tin tưởng khả năng của tướng sĩ Diên Chiêu, chủ trương để Chân Tông thân chinh, quân Tống vô cùng phấn chấn, nước Liêu cầu hòa. Tống Liêu ký kết “Hòa ước Thiền Uyên” .

Thời kỳ Nhân Tông, Tây Hạ nhiều lần tấn công triều Tống, lúc đó Hàn Kỳ và Phạm Trọng Yêm cố thủ biên cương, Phạm Trọng Yêm nhìn thấy Tây Hạ vật tư thiếu thốn, mà triều Tống binh yếu, bởi vậy đề xuất sách lược đại phòng thủ, cuối cùng Tây Hạ xưng thần mà cầu hoà. Phạm Trọng Yêm đã viết ra một câu rất nổi tiếng: “Lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ”.

Người thời Tống đã phát minh ra kỹ thuật in vượt trội cũng là phát minh trọng đại làm thay đổi thế giới. “Mộng Khê Bút Đàm” của Thẩm Quát viết, ghi lại nội dung phong phú bao gồm các môn số học cổ đại, thiên văn, y học, xã hội học và các loại kỳ văn dị sự (chuyện lạ hiếm có), trong đó cũng ghi lại chuyện phát minh kỹ thuật in ấn vượt trội này.

Thời kỳ Thần Tông, danh tướng Tư Mã Quang rất ưu thích đọc sử thư (sách sử), thế nhưng suy xét thấy sử thư quá nhiều, khó mà đọc hết, thế là bỏ công 10 năm biên soạn “Tư Trị Thông Giám”, lấy phương thức sắp xếp theo năm mà ghi chép lại các sự thật lịch sử quan trọng.

Nước Kim diệt nước Liêu, cùng thời Khâm Tông triều Tống bị công hãm ở thủ đô Biện Kinh, bắt đi 2 vua Huy Tông và Khâm Tông, lịch sử gọi là “Họa Tĩnh Khang”. Bắc Tống kết thúc. Cao Tông lên ngôi, đóng đô tại Lâm An, bắt đầu thời kỳ Nam Tống. “Tinh trung báo quốc” Nhạc Phi danh chấn cổ kim chính là người thời này.

Nhạc Phi, thích đọc “Tả Truyện”, võ nghệ siêu quần, có mưu trí, là người văn võ song toàn hiếm thấy. Ông có thể lấy ít thắng nhiều, từng lãnh 800 binh đại phá 50 vạn đạo tặc; tại Chu Tiên trấn lấy 500 kỵ binh thân cận, đại phá 10 vạn quân Kim do Ngột Thuật dẫn đầu. Ở cuộc chiến Yển Thành Ngột Thuật phái ra 15 ngàn binh “Quải Tử Mã” không ai địch nổi, các tướng lĩnh đều cảm thấy e ngại, Nhạc Phi ung dung lệnh binh sĩ lấy đao nhập trận chặt chân ngựa mà đại phá quân Kim, “Quải Tử Mã” từ đó bị phế bỏ. Lúc Nhạc Phi sắp đánh vào Biện Kinh, đón 2 vua Huy Tông và Khâm Tông trở về, đáng tiếc là Tần Cối lại chủ trương nghị hòa, trong một ngày truyền xuống 12 kim bài triệu hồi ông quay trở về, lấy tội danh “Có lẽ có” mà giết ông trong ngục.

Những năm cuối Nam Tống, Mông Cổ hưng khởi, Hốt Tất Liệt hùng tài đại lược, diệt triều Tống kiến lập triều Nguyên. Khi vị tướng triều Tống Văn Thiên Tường bên trong ngục thà chết chứ không chịu khuất phục, ông đã viết ra tác phẩm nổi tiếng “Chính Khí Ca”, Hốt Tất Liệt chiêu hàng không thành. Sau khi Văn Thiên Tường hy sinh vì đại nghĩa, mọi người tìm thấy tờ giấy trong thắt lưng của ông ghi rằng: “Khổng viết thành nhân, Mạnh vân thủ nghĩa, tòng kim nhi hậu, thứ kỷ vô quý” (Khổng Tử viết xả thân, Mạnh Tử nói chọn lấy nghĩa, từ nay về sau, không có gì để hổ thẹn).

Tác giả: Lưu Như

Nguồn ChanhKien.Org

Xem Tam Tự Kinh – Tập 32: Thái Sử nước Tề thời Xuân Thu

Video tham khảo: Văn Thiên Tường thà chết không chịu khuất phục