Khi thời tiết giao mùa, đó cũng là lúc chúng ta cần thay đổi chế độ ăn uống và thói quen. 

Tục ngữ cổ của Trung Quốc có câu rằng: “Người nào uống thuốc mà bỏ bê chế độ ăn uống sẽ làm lãng phí tài năng của thầy thuốc.”

Vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, vị cha đẻ của nền y học Hippocrates cũng đã từng nói: “Hãy để thức ăn là thuốc chữa bệnh cho bạn”. Hai triết lý từ hai nơi trên thế giới cho chúng ta thấu tỏ chân lý từ hàng trăm năm trước: Những gì chúng ta ăn là một yếu tố quan trọng trong việc duy trì cũng như phục hồi sức khỏe sau bệnh tật. Và ngay cả thời đại ngày nay với những tiến bộ trong y học và công nghệ, thực phẩm vẫn là loại thuốc tốt nhất, là phương cách dễ dàng nhất và có hiệu quả nhất để giữ gìn sức khỏe và tránh xa bệnh tật.

Thực phẩm là thuốc chữa bệnh

Dinh dưỡng là một trong những yếu tố nền tảng của Đông y. Người Trung Quốc thời xưa hiểu hiểu rõ rằng loại thuốc tốt nhất không phải là phương thuốc thảo dược được kê khi bạn bị cảm lạnh hoặc thuốc mỡ khi bạn bị trầy xước đầu gối, mà chính là thực phẩm mà bạn nạp vào hàng ngày. Thực phẩm giúp chúng ta xây dựng hệ thống miễn dịch, tăng cường sức đề kháng để chống lại bệnh tật, hạ nhiệt khi chúng ta bị sốt, thải dịch, lưu thông khí huyết và làm ấm cơ thể khi chúng ta bị lạnh. 

Tổ tiên chúng ta đã tự nhiên có mối liên hệ chặt chẽ với thiên nhiên, và đó là mối liên hệ sống còn. Người xưa chú trọng đến các mùa, đặc biệt chú trọng vào những thay đổi của thời tiết, chu kỳ của mùa màng, quá trình di cư của động vật cũng như sự thay đổi vị trí của mặt trời và mặt trăng. Họ sống hòa hợp với nhịp điệu tự nhiên của hành tinh này và có thể điều chỉnh hành vi của mình để duy trì trạng thái cân bằng với môi trường xung quanh.

Tư duy này tập trung vào phòng ngừa bệnh tật. Một số tiết khí nhất định trong năm có liên quan nhiều hơn đến bệnh tật, và được truyền thụ cho các thế hệ sau. Tư duy này cũng được tìm thấy trong nền tảng Đông y cũng như y học cổ truyền ngày nay. Một trong những chìa khóa của một đời sống lành mạnh dựa trên ý niệm là thiên nhân hợp nhất. Chúng ta nên tĩnh lặng lắng nghe cơ thể, từ đó đáp ứng những gì cơ thể chúng ta đang cần.

Đây là nhận thức mà nhiều người trong chúng ta đã đánh mất trong nhịp sống hiện đại . Nhưng sự lắng nghe này, sự chăm sóc này, đó chính là điều mà Đông y đã dạy. Cơ thể của bạn luôn giao tiếp với bạn và bạn chỉ cần phải lắng nghe.

Tính nhiệt của thực phẩm liên quan đến sức khỏe con người như thế nào?

Vậy làm thế nào chúng ta có thể lấy thực phẩm làm thuốc? Đông y có một hệ thống khá tinh tế để biểu đạt về cách sử dụng thực phẩm làm thuốc và bồi bổ cơ thể chống lại bệnh tật vào mỗi mùa trong năm. Thực phẩm có tính nhiệt tự nhiên và con người cũng vậy. Đó là sự cân bằng tinh tế của năng lượng âm và dương: Một số thực phẩm có tính mát (âm) và một số có tính nóng (dương).

Con người sinh ra đã có tính nhiệt, kể cả khi ở trong trạng thái khỏe mạnh; biết được điều này sẽ rất hữu ích đối với cuộc sống của bạn. Một số người tự nhiên mang nhiều tính âm hơn trong khi những người khác mang nhiều tính dương hơn. Ngoài ra còn có các yếu tố khác, chẳng hạn như khi đang đi chơi thể thao mà thời tiết và môi trường xung quanh cũng có tính nhiệt, thì điều này cũng có ảnh hưởng đến chúng ta. Sức khỏe được coi là sự cân bằng động của tất cả các yếu tố này.

Tuy nhiên, điều này có thể hơi phức tạp và bạn có thể tìm hiểu sâu hơn về nó (đặc biệt nếu bạn là người ham đọc sách như tôi) nhưng bạn có thể bắt đầu từ một số điều cơ bản. 

Hãy nghĩ về các mùa như một chu kỳ dao động liên tục của khí âm (hàn) và khí dương (nhiệt). Mùa hè là thời điểm khí dương ở mức cao nhất, và mùa đông là thời điểm khí âm ở mức cao nhất. Nhiệt độ vào mùa hè lạnh dần và chuyển sang mùa thu, mùa thu lạnh dần khi chuyển sang mùa đông. Mùa đông kết thúc, và khí âm dần dần được thay bằng khí dương vào mùa xuân, nhiệt độ sẽ càng nóng lên khi chuyển sang mùa hè.

Vì vậy, theo nguyên tắc chung, bạn sẽ muốn cân bằng mức nhiệt ở mỗi mùa bạn đang sống với các loại thực phẩm có tính đối lập. Làm mát thức ăn vào mùa hè, hâm nóng thức ăn vào mùa đông, và dần dần bổ sung thức ăn hâm nóng vào mùa thu và thức ăn làm mát vào mùa xuân. Bạn cũng có thể tác động đến tính nhiệt của thực phẩm thông qua các phương pháp nấu ăn khác nhau, đó là lý do tại sao cách thức nấu ăn cũng thay đổi theo mùa.

Đây là những khái niệm hết sức tổng quan, nhưng có thể cung cấp cho bạn một ý tưởng để bạn bắt đầu tìm hiểu. Khi bạn hiểu được tính chất năng lượng của các mùa cũng như tính nhiệt của thực phẩm bạn đang ăn, bạn có thể áp dụng vào chế độ ăn uống hàng ngày có thể có công dụng hỗ trợ cho sức khỏe của bạn. 

Các mùa trong năm 

Đông y phát triển qua hàng nghìn năm thông qua những quan sát tự nhiên. Thiên nhân hài hòa: Trái đất đã nuôi dưỡng chúng ta bằng nguồn sống dồi dào, và ngược lại, chúng ta giữ gìn và tác động đến hành tinh trong một vòng tuần hoàn tương hỗ thường hằng. Con người thuận theo các chu kỳ của thiên nhiên và sống hài hòa với sự thay đổi của các mùa trong năm.

Mùa hè

Mùa hè là mùa gắn liền với sức khỏe tim mạch, với màu đỏ và với cảm xúc hân hoan. Trong những tháng mùa hè nóng nực, mọi người dậy sớm hơn và đi ngủ muộn hơn để tận dụng nguồn năng lượng từ khí dương. Họ ăn các loại thực phẩm đang phát triển tươi tốt [vào mùa hè], chẳng hạn như trái cây tươi và rau, salad và đồ ăn nhẹ.

Nhiều loại thực phẩm được coi là có tác dụng làm mát để cân bằng với nhiệt lượng bên ngoài. Mọi người cũng dành thời gian quây quần bên gia đình và bạn bè, kết nối và tiếp thêm năng lượng cho trái tim, vì trái tim là cơ quan gắn liền với mùa hè và cảm xúc của niềm vui.

Mọi thứ chúng ta nên làm trong mùa hè là cố gắng vun đắp niềm vui trong cuộc sống của chúng ta. Mùa hè là thời điểm bồi bổ năng lượng cho tim. Về thực phẩm, thực phẩm màu đỏ rất tốt cho tim mạch. Nên nấu những món ăn đơn giản trong thời gian ngắn hơn để giữ được tất cả độ tươi nguyên và chất dinh dưỡng của thực phẩm được hấp thụ từ ánh nắng mùa hè. Nên sử dụng đồ ăn nhẹ với khẩu phần nhỏ hơn và dùng thức uống mát có tính âm để chống lại cái nóng gay gắt của mùa hè.

Mùa thu 

Mùa thu gắn liền với lá phổi, màu trắng và cảm xúc đau buồn. Vào mùa hè, gió ít hơn và thời tiết bắt đầu mát mẻ, các hành vi của chúng ta sẽ chuyển từ những biểu hiện hướng ngoại sang các hoạt động hướng nội và tinh thần chúng ta trầm tĩnh hơn vào mùa thu, giúp chúng ta chuẩn bị cho mùa đông.

Chúng ta sử dụng các loại thực phẩm phong phú của mùa thu. Các loại thực phẩm này thay đổi rất nhiều theo địa phương, nhưng tại Bắc Mỹ, chúng ta có nhiều loại có màu sắc mùa thu rất đẹp mắt như: bí, bầu, khoai lang, cà rốt và bí ngô. Nhiều loại thực phẩm trong số này mọc trong lòng đất và mang nhiều tính dương hơn để cung cấp nhiệt lượng bên trong cơ thể khi chúng ta chuẩn bị đón nhận cái lạnh sắp tới.

Mùa thu là thời điểm để xóa bỏ cái cũ và nhường chỗ cho cái mới. Năng lượng của phổi đang tăng lên, và đây chính là điểm mà ta cần chú ý vào mùa này. Những hoạt động phù hợp vào mùa thu bao gồm dọn dẹp nhà cửa, sắp xếp lại và cho tặng đi là và kiến tạo không gian cho tất cả những gì chúng ta sẽ chăm chút trong mùa đông. Về mặt tình cảm, hãy bảo đảm rằng chúng ta đã trút bỏ được mọi tổn thương cảm xúc. Điều này sẽ giúp tăng cường sức mạnh cho lá phổi cả về thể chất và tinh thần.

Có nhiều loại thực phẩm màu trắng có lợi cho phổi và rất tốt để thêm vào chế độ ăn trong mùa thu. Sắp xếp cuộc sống và chuẩn bị tinh thần trầm tĩnh cho mùa đông là tất cả những gì bạn cần thực hiện vào mùa thu. Hãy bảo đảm cảm xúc khỏe mạnh và không còn vướng bận vào những thứ không có ích với chúng ta.

Mùa đông 

Mùa đông là mùa gắn liền với thận, màu đen và cảm xúc sợ hãi khi khí âm ở mức cao nhất. Và mặc dù nó có vẻ như là thời điểm của chết chóc, suy tàn và ngừng hoạt động, nhưng thực ra mùa đông lại là một mùa rất năng động – vì ngay bên dưới mặt đất đang diễn ra những quá trình chuẩn bị cho các hoạt động tái tạo của mùa xuân.

Mùa đông là mùa của sự hợp nhất, năng lượng tập hợp lại và thu vào bên trong. Mùa đông là thời điểm trong năm để đi ngủ sớm và thức dậy muộn hơn, giúp chúng ta tận hưởng những lợi ích từ việc chữa bệnh và phục hồi năng lượng mà giấc ngủ mang lại. Vào mùa đông, chúng ta ăn ít thức ăn tươi hơn, thay vào đó là thức ăn bảo quản chúng ta đã chuẩn bị trong mùa hè và mùa thu. Ăn thức ăn nóng, đặc biệt là súp và món hầm chín nhừ sẽ giúp tăng cường mức nhiệt dương của chúng ta và chống lại cảm lạnh.

Vào mùa đông, năng lượng của chúng ta tích tụ vào bên trong. Trong Đông y, thận là nguồn cung cấp năng lượng cơ bản cho chúng ta. Chúng ta nên dành thời gian yên tĩnh để đọc, viết hoặc thiền định để hỗ trợ cho sức khỏe thể chất và tinh thần. Đặc biệt quan trọng là chúng ta phải giữ ấm, nhất là là phần lưng dưới nơi có 2 quả thận, vì thận là cội nguồn của toàn bộ nguyên khí của cơ thể. Nhiều loại thực phẩm màu đen bổ thận nên được thêm vào chế độ ăn uống trong những tháng mùa đông.

Mùa xuân 

Mùa xuân gắn liền với lá gan, màu xanh và cảm xúc hờn giận. Mùa xuân tượng trưng cho năng lượng hướng lên và hướng ra bên ngoài của cây cỏ, hoa lá và cây cối vừa đâm chồi nảy lộc. Năng lượng vào mùa xuân rất dồi dào, vì vậy đây là thời điểm thích hợp để rũ bỏ cơn buồn ngủ của những tháng mùa đông và bắt đầu vận động cơ thể từ từ bằng cách kéo giãn nhẹ nhàng, đi bộ đường dài ngoài trời và ngắm nhìn màu xanh hồi sinh của cây cỏ bằng đôi mắt mùa xuân của chúng ta – một giác quan liên quan đến lá gan của chúng ta. 

Mùa xuân còn là thời điểm tốt nhất để thải độc mọi thứ đã được tích lũy trong suốt mùa đông. Chúng ta thải độc về mặt thể chất cũng như cảm xúc. Nhận ra và xử lý mọi cảm giác tức giận, bực bội hoặc thất vọng sẽ giúp giải phóng hoạt động năng lượng ở gan của chúng ta. Vào mùa xuân, có nhiều loại thực phẩm màu xanh có lợi cho gan, và chúng ta nên nấu các món đơn giản với thời gian nấu ngắn hơn, so với cách đun nấu kỹ của mùa đông.

Khi mọi thứ bắt đầu tan băng, chúng ta có thể đưa nhiều thực phẩm tươi vào chế độ ăn của mình. Đánh thức và gột rửa cơ thể và tâm hồn là những gì chúng ta cần trong mùa xuân, cũng như các bài tập nhẹ nhàng như thái cực quyền hoặc khí công, đặc biệt là khi tập ngoài trời sẽ giúp nuôi dưỡng cơ thể, tâm trí và tinh thần khi bạn hòa mình vào thiên nhiên. 

Nếu chúng ta có kiến thức am tường môi trường xung quanh và thực hiện một số điều chỉnh nhỏ trong hành vi và chế độ ăn uống của mình tùy theo mùa, chúng ta sẽ nhận được nhiều lợi ích to lớn về thể chất, tình cảm và tinh thần.

Emma Suttie là một bác sĩ châm cứu và là người sáng lập của Chinese Medicine Living — một trang web dành riêng để chia sẻ cách sử dụng trí tuệ truyền thống để sống một lối sống lành mạnh trong thế giới hiện đại. Cô đã sống và thực tập ở 4 quốc gia và hiện đang làm việc ở công ty Thrive Consulting của mình. Cô ấy là một người yêu thích thế giới tự nhiên, võ thuật và một tách trà ngon.

Nguồn Epoch Times

Link bài dịch từ Epoch Times Tiếng Việt