Vào cuối thế kỷ 19, làng nghệ sỹ Cornish, New Hampshire được xem là ngôi làng có cảnh quan đẹp nhất Mỹ quốc.

Dọc theo dòng sông Connecticut giữa những ngọn đồi và núi non thơ mộng là thị trấn Cornish ở phía tây New Hampshire. Thị trấn nhỏ này, nơi có cây cầu hai nhịp có mái che dài nhất thế giới, trở nên nổi tiếng vào giữa thế kỷ 20 khi nhà văn bí ẩn J.D. Salinger chọn nơi đây làm chốn ẩn dật vĩnh viễn sau khi rời Thành phố New York.

Tuy vậy, lịch sử nghệ thuật của thị trấn Cornish kéo dài đến cuối thế kỷ 19. Bắt đầu từ năm 1885, điêu khắc gia hàng đầu nước Mỹ, Augustus Saint-Gaudens, thường xuyên rời bỏ nơi ở và xưởng của ông ở New York để dành mùa hè ở Cornish, nơi có khí hậu mát mẻ hơn.

Nhiều nghệ sỹ khác cũng theo chân ông, và cộng đồng sáng tạo sôi động này được biết đến với cái tên Làng nghệ sỹ Cornish — một trong những làng nghệ thuật đầu tiên ở Hoa Kỳ. Trung tâm của làng là ngôi nhà của điêu khắc gia Saint Gaudens và các xưởng mỹ thuật mà ông xây dựng sau này.

Ngôi nhà này, hiện là Công viên Lịch sử Quốc gia Saint-Gaudens, do Cục Công viên Quốc gia quản lý. Đây là một địa điểm đẹp như tranh để tìm hiểu về lịch sử, nghệ thuật, và thiên nhiên Mỹ quốc.

Điêu khắc gia thời Phục hưng Mỹ

Điêu khắc gia Saint-Gaudens (1848–1907) sinh ra ở Dublin trong một gia đình có cha là người Pháp và mẹ là người Ireland. Không lâu sau khi ông chào đời, gia đình ông đã băng qua bên kia bờ Đại Tây Dương đến thành phố New York. Thời trẻ, vì khao khát theo đuổi nghệ thuật, nên ông đã đi học việc với một người thợ khắc đá quý.

Quá trình làm công việc chạm khắc [tỉ mỉ] trên quy mô nhỏ này đã giúp ích cho ông trong các dự án chạm khắc huy chương lưu niệm và tiền đúc của Mỹ về sau. Ông Saint-Gaudens cũng theo học các lớp tại Đại học Cooper Union và Học viện Thiết kế Quốc gia.

Rồi ông quyết định trở thành một nhà điêu khắc. Năm 19 tuổi, ông chuyển đến Paris để học tại trường Mỹ thuật (École des Beaux-Arts). Sau đó, ông chuyển đến Rome trong vài năm. Tại đây, ông nhận được những đơn đặt hàng đầu tiên.

Tác phẩm quan trọng đầu tiên của ông là một tượng đài thời Nội chiến dành cho Đô đốc Farragut, được khánh thành vào năm 1881. Sau đó, ông bắt đầu tập trung vào lĩnh vực tạc các đài tưởng niệm công cộng. Các tác phẩm của điêu khắc gia Saint-Gaudens nổi tiếng với sự năng động, kết hợp giữa chủ nghĩa tự nhiên và ẩn dụ, là điều độc đáo trong lĩnh vực điêu khắc Mỹ thời bấy giờ. Các tác phẩm của ông phản ánh giai đoạn Phục hưng Mỹ và sự kết hợp thẩm mỹ giữa các yếu tố cổ điển và Phục hưng Âu Châu.

Khi tiếng tăm của điêu khắc gia Saint-Gaudens ngày một vang xa, các đơn đặt hàng dồn dập đổ về. Ông đã sáng tạo và bán ra các phiên bản nhỏ hơn của các tác phẩm quan trọng của mình để có thu nhập ổn định.

Cùng với thành công trong sự nghiệp, ông Saint-Gaudens còn tận sức dành nhiều thời gian để đào tạo thế hệ nghệ sỹ tiếp theo. Những nỗ lực của ông bao gồm dạy kèm riêng, giảng dạy tại trường nghệ thuật Art Students League, tuyển dụng các nghệ sỹ làm trợ lý trong xưởng của mình, và trao học bổng.

Làng nghệ sỹ Cornish

Trong khi đang thực hiện một trong những tác phẩm điêu khắc nổi tiếng nhất của mình, “Abraham Lincoln the Man” (Quý ngài Abraham Lincoln), tại Chicago, ông Saint-Gaudens đã trải qua mùa hè đầu tiên ở Cornish, New Hampshire. Ông lưu lại đây một phần là vì được biết rằng ở thị trấn này, ông có thể tìm thấy những người đàn ông trông giống ngài Lincoln để làm mẫu. Một người như vậy đã được tìm thấy ngay bên kia biên giới Vermont.

Điêu khắc gia Saint-Gaudens đã tham khảo bản đúc thạch cao đôi tay và khuôn mặt của ngài Lincoln từ năm 1860, nghiên cứu các bài viết, và xem ảnh của ông để mang đến tính chân thực cho tác phẩm điêu khắc. Điêu khắc gia này thậm chí còn dựa vào ký ức hai lần nhìn thấy trực tiếp Tổng thống Lincoln của ông. Tác phẩm hoàn chỉnh thể hiện tính cách anh hùng và bản chất trầm tư của vị Tổng thống. Đứng trước chiếc Ngai Tổng thống đẹp mắt lấy cảm hứng từ ngai vàng Hy Lạp cổ đại, đầu của Tổng thống Lincoln đang trầm ngâm cúi xuống khi ông chuẩn bị đọc diễn văn.

Trong mùa hè năm 1885 ở Cornish, điêu khắc gia Saint-Gaudens cư trú trong một ngôi nhà mà ban đầu là một quán trọ đầu thế kỷ 19. Ông cải tạo chuồng cỏ thành xưởng của mình. Ông phải lòng vùng đất này và đã mua lại khu đất vào năm 1892, đặt lại tên ngôi nhà là Aspet theo quê hương của cha ông ở Pháp.

Ông cải tạo khu đất để đáp ứng nhu cầu sáng tạo lẫn thực tiễn của mình. Các khu vườn sum sê được thiết kế dựa trên ý tưởng của ông, và một tòa nhà mới gọi là Little Studio (Xưởng Nghệ Thuật Nhỏ) thay thế cho chuồng cỏ. Đây là xưởng làm việc cá nhân của ông. Các trợ lý thì làm việc trong một xưởng lớn hơn gần đó.

Nhiều nghệ sỹ đã đến thăm ông Saint-Gaudens và gia đình. Gia chủ thường xuyên tiếp đãi khách trên các khu đất rộng lớn và trong nhà; các căn phòng được bảo quản đẹp mắt với đồ nội thất nguyên bản. Thông tin về sự quyến rũ của Cornish và vùng lân cận Plainfield, New Hampshire lan rộng và các nghệ sỹ khác đã đến đây định cư vào mùa hè hoặc toàn thời gian.

Nhiều người bị thu hút và được truyền cảm hứng từ khung cảnh hùng vĩ của Núi Ascutney ở tiểu bang Vermont lân cận. Các họa sỹ và điêu khắc gia là những người đầu tiên đổ xô đến Làng Nghệ sỹ này, nhưng theo thời gian, các nhà thiết kế cảnh quan, kiến trúc sư, nhà văn, nhạc sỹ, diễn viên và những người bảo trợ nghệ thuật cũng tham gia.

Hàng loạt các chuyên gia gắn bó với Làng nghệ sỹ — chẳng hạn như điêu khắc gia Daniel Chester French và Paul Manship, họa sỹ minh họa Maxfield Parrish, nữ diễn viên Ethel Barrymore, kiến trúc sư cảnh quan Ellen Biddle Shipman, thậm chí cả Tổng thống Woodrow Wilson — đã khiến nơi đây khác biệt hẳn so với các cộng đồng nghệ thuật khác cùng thời.

Công viên Lịch sử Quốc gia Saint-Gaudens

Ngày nay, Xưởng Nghệ thuật Nhỏ được sử dụng làm nơi trưng bày nghệ thuật của điêu khắc gia Saint-Gaudens. Giữa căn phòng là bản sao bằng đồng của bức tượng “Diana” nổi tiếng. Đây là bức tượng khỏa thân nữ duy nhất của ông và có phong cách độc đáo khi miêu tả Nữ Thần La Mã với hình thể cân đối, thanh lịch, và mạnh mẽ.

Bức tượng gốc được lắp đặt như một con xoay gió (weathervane) trên đỉnh Nhà Thi đấu Madison Square Garden do kiến trúc sư Stanford White thiết kế. Bức tượng “Diana” là một trong những bức tượng đầu tiên ở Thành phố New York được thắp sáng bằng đèn điện và trở nên vô cùng nổi tiếng, và cũng là ví dụ về sự cộng tác đầy sáng tạo giữa ông Saint-Gaudens và các kiến trúc sư hàng đầu trong lĩnh vực nghệ thuật công cộng.

Hơn 100 tác phẩm khác của ông Saint-Gaudens được trưng bày rải rác khắp Công viên Lịch sử Quốc gia Saint-Gaudens. Trong số này có các bản đúc đồng cỡ lớn của các tác phẩm tiêu biểu trong sự nghiệp của ông. Một tác phẩm có vị trí ấn tượng là bức tượng “Amor Caritas” (Tình Yêu và Bác Ái) mạ vàng, đặt trong giếng trời kiểu La Mã, được xây dựng trên khu đất này sau khi ông Saint-Gaudens qua đời.

Bức tượng này thể hiện quan niệm của ông Saint-Gaudens về vẻ đẹp lý tưởng, vốn là chủ đề thường xuyên xuất hiện trong các tác phẩm của ông. Bức tượng nữ được tô điểm với hoa lạc tiên (passion flowers) và giữa đôi cánh cong cong của nàng là một tấm bảng có trang trí hình cây ô rô (acanthus).

Các phòng trưng bày cũng giới thiệu những mẫu tiền vàng của Hoa Kỳ do ông Saint-Gaudens thiết kế, lấy cảm hứng từ các mẫu đồng xu thời Hy Lạp và La Mã cổ. Những đồng tiền này do Tổng thống Theodore Roosevelt ủy thác. Mẫu thiết kế đồng vàng 20 dollar của ông Saint-Gaudens được xem là đồng tiền Mỹ đẹp nhất; mẫu vật hiếm có nhất này được bán đấu giá vào năm 2021 với giá 18.9 triệu dollar.

Tượng đài tướng Sherman

Kiệt tác cuối cùng của ông Saint-Gaudens là đài tưởng niệm công cộng dành cho vị tướng trên lưng ngựa — “Tượng đài Sherman,” bức tượng được đặt tại Quảng trường Grand Army ở góc đông nam của Công viên Trung tâm. Nghệ sỹ nổi tiếng cầu toàn Saint-Gaudens đã mất tới 11 năm để hoàn thiện tác phẩm này ở Cornish, nơi ông đã chuyển đến sinh sống vĩnh viễn vào năm 1900. Bức tượng này là để tưởng nhớ Tướng William Tecumseh Sherman.

Trong bố cục của tác phẩm này, vị tướng cưỡi trên lưng ngựa và được Nữ Thần Chiến thắng Victory dẫn đường — một hình tượng phúng dụ có cánh do nữ người mẫu người Mỹ gốc Phi Hettie Anderson nổi tiếng lúc bấy giờ được chỉ định làm mẫu. Nữ Thần Khải hoàn Victory cầm và mang theo những biểu tượng của thành công: lá cọ, vòng nguyệt quế, và một con đại bàng trang trí.

Bức tượng này gợi nhớ đến tác phẩm “Nike of Samothrace” (Nữ Thần Chiến thắng Nike của Samothrace) ở Viện Bảo tàng Louvre, và cũng là một minh chứng khác về việc điêu khắc gia Saint-Gaudens đã dung hợp cảm hứng từ nghệ thuật cổ điển vào cách diễn giải đầy tính sáng tạo của [nghệ thuật] Mỹ. Tác phẩm này đã nhận được nhiều lời tán dương.

Ông Saint-Gaudens qua đời chỉ vài năm sau khi “Tượng đài Sherman” khánh thành. Mặc dù vợ và con trai ông vẫn tiếp tục đến Aspet nghỉ hè, nhưng thời kỳ hoàng kim của Làng Nghệ sỹ Cornish cũng dần khép lại. Năm 1919, gia đình ông thành lập Tổ chức Tưởng niệm Saint-Gaudens để quản lý khu địa sản này. Tổ chức này đã hiến tặng khu đất rộng 190 mẫu Anh cho Cục Công viên Quốc gia vào năm 1965.

Các công trình và di sản phi thường của điêu khắc gia Saint-Gaudens không chỉ được bảo tồn ở Cornish mà còn trong các viện bảo tàng và công viên trên khắp cả nước. Ông sáng tác trong giai đoạn nước Mỹ tự nhận mình là quốc gia kế thừa chủ nghĩa anh hùng và tính nhân văn của các nền văn minh cổ đại và Phục hưng.

Chính tầm nhìn ái quốc của ông Saint-Gaudens và việc ông tạo nên một trường phái điêu khắc Mỹ đã phản ánh và nâng tầm nghệ thuật cũng như lịch sử vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.

Hữu Minh biên dịch

Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times

---

Mời quý độc giả ghé thăm trang Epoch Times Tiếng Việt để cập nhật thêm nhiều bài viết hữu ích hơn.